Beartais Chuntasaíochta

Tá na beartais shuntasacha chuntasaíochta a úsáideadh in ullmhú na ráiteas airgeadais leagtha amach thíos. Tá na beartais seo curtha i bhfeidhm go comhsheasmhach sna blianta airgeadais go léir atá curtha i láthair ach amháin má luaitear a mhalairt.

Bunús an ullmhúcháin

Ullmhaíodh na ráitis airgeadais de réir choinbhinsiún an chostais stairiúil, mar atá leasaithe ag tomhas na maoine infheistíochta agus sócmhainní agus dliteanas airgeadais áirithe ar luach cóir trí bhrabús nó chaillteanas.

Éilíonn ullmhú ráiteas airgeadais i gcomhréir le FRS 102 go n-úsáidfear príomh-toibhdí tuisceana áirithe maidir leis an todhchaí, agus príomhfhoinsí eile de neamhchinnteacht meastacháin ag an dáta tuairiscithe. Éilíonn sé freisin ar na Stiúrthóirí a breithiúnas a fheidhmiú agus beartais chuntasaíochta an Comhlacht á gcur i bhfeidhm. Nochtar i nóta 3 na réimsí lena mbaineann breithiúnais ardchéim nó na réimsí ina bhfuil riosca suntasach ag toimhdí agus meastacháin a bheith ina gcúis le coigeartú ábhartha ar suim ghlanluacha sócmhainní agus dliteanais laistigh den chéad bhliain airgeadais eile.

Gnóthas leantach

Ullmhaítear na ráitis airgeadais rialála ar bhonn gnóthais leantaigh cuntasaíochta. Comhlíonann an Comhlacht a riachtanais chaipitil oibre ó lá go lá trína chúlchistí airgid agus a hiasachtaí. Bhreithnigh na Stiúrthóirí gníomhaíochtaí gnó an Comhlacht agus conas a ghineann sé luach, mar aon leis na príomhthreochtaí agus fachtóirí ar dócha go mbeidh tionchar acu ar fhorbairt sa todhchaí, ar fheidhmíocht gnó lena n-áirítear leachtacht agus rochtain ar mhaoiniú. Tá na Stiúrthóirí tar éis machnamh cúramach a dhéanamh ar úsáid bhonn an ghnóthais leantaigh agus na ráitis airgeadais á n-ullmhú acu. Tar éis a measúnú, tuairiscíonn na Stiúrthóirí go bhfuil siad sásta agus go measann siad go bhfuil sé cuí gur gnóthas leantach í an Comhlacht, a bhfuil dóthain acmhainní aige chun leanúint ar aghaidh ag feidhmiú ar feadh tréimhse 12 mhí ar a laghad ó dháta ceadaithe na ráiteas airgeadais. Agus an measúnú seo á dhéanamh rinne na Stiúrthóirí breithniú ar an timpeallacht mhaicreacnamaíoch reatha, rud a chruthaíonn éiginnteacht i gcónaí, go háirithe maidir le leibhéal an éilimh ar sheirbhísí an Comhlacht agus staid airgeadais an Comhlacht, lena n-áirítear sreabha airgid, staid leachtachta agus áiseanna iasachtaíochta. Léiríonn réamhaisnéisí agus réamh-mheastacháin an Comhlacht, ag cur san áireamh athruithe réasúnta féideartha ar fheidhmíocht trádála, gur cheart go mbeadh an Comhlacht in ann oibriú laistigh de leibhéal a chúlchistí airgid reatha agus a hiasachtaí. Níl aon éiginnteacht ábhartha sainaitheanta ag na Stiúrthóirí a chuir amhras suntasach ar an gcumas leanúint ar aghaidh mar ghnóthas leantach thar thréimhse an mheasúnaithe. Ar an ábhar sin, leanann na Stiúrthóirí ag glacadh le bonn cuntasaíochta an ghnóthais leantaigh agus na ráitis airgeadais á n-ullmhú.

Aithint ioncaim

Tomhaistear ioncam ag luach cóir na comaoine faighte nó infhaighte agus is ionann é agus an méid infhaighte ar sheirbhísí a cuireadh ar fáil, glan ar thuairisceáin, lascainí agus lacáistí ceadaithe ag an Chomhlacht agus cánacha breisluacha.

Aithníonn an Comhlacht ioncam nuair is féidir méid an ioncaim agus na gcostas a thomhas go hiontaofa; is dócha go rachaidh sochair amach anseo chuig an eintiteas agus nuair a bheidh na sainchritéir a bhaineann le gach ceann de bhealaí díola na Comhlacht comhlíonta, mar a thuairiscítear thíos.

Dleachtanna Calafoirt:

Eascraíonn ioncam ó Dhleachtanna Calafoirt ó tháillí ar úsáideoirí calafoirt agus cuimsíonn sé dleachtanna earraí, dleachtanna soithigh agus príomhsheirbhísí eile a chuirtear ar fáil mar tharraingt agus píolótaíocht. Gearrtar Dleachtanna Earraí de réir sceideal muirear atá bunaithe ar Aicmithe Trádála Idirnáisiúnta Caighdeánacha. Gearrtar Dleachtanna Árthaí i dtaobh theacht árthaigh agus tá rátaí bunaithe agus inmhuirir ar ghlantonnáiste nó leath d’olltonnáiste an árthaigh, cibé acu is mó. Gearrtar Seirbhísí Tarraingthe agus Píolótaíochta bunaithe ar úsáid.

Aithnítear ioncam ó Dhleachtanna Calafoirt trí thagairt a dhéanamh don dáta ar tháinig an soitheach isteach sa Chalafort.

Cíosanna:

Eascraíonn ioncam cíosa go príomha as réadmhaoin chíosa a bhaineann le calafoirt agus aithnítear é faoi threoir na tréimhse lena mbaineann an cíos. Gearrtar cíos de réir théarmaí an chomhaontaithe cíosa.

Ioncam Eile:

Cuimsíonn ioncam eile atá san áireamh sa Láimhdeachas Táillí Cheadúnais agus ioncam ó Garáiste comhtháite agus Páirc Trucailí an Comhlacht. Aithnítear ioncam faoi threoir na tréimhse lena mbaineann an t-ioncam.

Ioncam Eile:

Tuilleann an Comhlacht ioncam úis agus ioncam deontais freisin. Tugtar cuntas i leith gach ceann de na sruthanna ioncaim sin mar atá leagtha amach thíos:

Ioncam Úis:

Aithnítear ioncam úis trí mhodh an ráta úis ghlain. Cuirtear ioncam úis i láthair mar ‘ús infhaighte agus ioncam dá shamhail’ sa chuntas Brabúis agus Caillteanais.

Ioncam Deontais:

Cuireann an Comhlacht an tsamhail fabhraithe i bhfeidhm mar aitheantas ar ioncam deontais.

Aithnítear deontais a bhaineann le hioncam ar bhonn córasach thar na tréimhsí ina n-aithníonn an Comhlacht na costais ghaolmhara a bhfuil sé beartaithe an deontas a chúiteamh ina leith. Aithnítear deontas a thagann chun bheith infhaighte mar chúiteamh ar chostais tabhaithe cheana féin gan aon chostais ghaolmhara sa todhchaí san ioncam sa tréimhse ina mbíonn sé infhaighte.

Aithnítear deontais a bhaineann le sócmhainní in ioncam ar bhonn córasach thar shaolré ionchias measta na sócmhainne. Sa chás go ndéantar cuid de dheontas a bhaineann le sócmhainn a iarchur, aithnítear é mar ioncam iarchurtha agus ní asbhaintear é ó suim ghlanluacha na sócmhainne.

Ní aithnítear deontais go dtí go mbíonn cinnteacht réasúnta:

1. comhlíonfaidh an Comhlacht na coinníollacha a bheidh ag gabháil leo; agus
2. gheofar na deontais.

Nuair a bhíonn deontas inaisíoctha aithnítear é mar dhliteanas nuair a chomhlíonann an aisíocaíocht an sainmhíniú ar dhliteanas.

Sócmhainní seasta inláimhsithe

(i) Costas

Luaitear sócmhainní seasta inláimhsithe ag costas, lúide dímheas cnuasaithe agus caillteanais bearnaithe cnuasaithe.

Áirítear leis an gcostas an luach ceannaigh, costais atá inchurtha go díreach i leith an tsócmhainn a thabhairt go dtí a suíomh oibre agus riocht lena húsáid bheartaithe, costais díchóimeála agus athchóirithe agus costais iasachtaithe arna gcaipitliú.

Is iad sócmhainní bonneagair ná na sócmhainní sin atá tréithrithe mar shaol úsáideach beagnach gan teorainn a bheith acu agus a tógadh, go ginearálta, roinnt blianta ó shin ach nach cosúil go dtógfaí mar sin sa lá atá inniu ann. Ina measc tá sócmhainní Balla an Bhulla Thuaidh agus Balla an Bhulla Theas. Iompraítear sócmhainní bonneagair ag luacháil nialasach agus gearrtar costas a gcothabhála ar an gCuntas Brabúis agus Caillteanais. Déanfar caipitliú ar aon chaiteachas feabhsaithe suntasach amach anseo ar shócmhainní bonneagair.

(ii) Dímheas agus luachanna iarmharacha

Ríomhtar dímheas ar shócmhainní, agus úsáid á baint as modh na líne dírí, chun an costas a leithdháileadh ar a luachanna iarmharacha thar an saol úsáideach measta mar seo a leanas:

Déantar athbhreithniú ar luachanna iarmharacha agus saol úsáideach na sócmhainní, agus déantar iad a choigeartú, más cuí, ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe. Is ar bhonn ionchasach a thugtar cuntas i leith éifeacht aon athraithe.

(iii) Breiseanna ina dhiaidh sin agus comhpháirteanna móra

Ní áirítear costais ina dhiaidh sin, lena n-áirítear iniúchtaí móra, i suim ghlanluacha na sócmhainne nó aithnítear iad mar shócmhainn ar leith, de réir mar is cuí, ach amháin nuair is dócha go sreabhfaidh sochair eacnamaíocha a bhaineann leis an mír chuig an Chomhlacht agus gur féidir an costas a thomhas go hiontaofa.

Dí-aithnítear suim ghlanluacha aon chomhpháirte athsholáthair. Déileáiltear le mór-chomhpháirteanna mar shócmhainn ar leith sa chás go bhfuil patrúin tomhaltais suntasacha éagsúla acu maidir le sochair eacnamaíocha agus déantar iad a dhímheas ar leithligh thar a saolré ionchais.

Cláraítear mar chaiteachas costais deisiúcháin, cothabhála agus mionchigireachta de réir mar a fhulaingítear iad.

(iv) Sócmhainní le linn tógála

Is ag costas a iompraítear sócmhainní le linn tógála. Ní dhéantar na sócmhainní sin a dhímheas go mbeidh siad ar fáil le húsáid.

(v) Dí-aithint

Déantar sócmhainní inláimhsithe a dhí-aithint nuair a dhiúscraítear iad nó áit nach bhfuil súil le haon tairbhí eacnamaíocha amach anseo. Ar dhiúscairt, aithnítear an difríocht idir na glanfháltais diúscartha agus an tsuim ghlanluacha sa bhrabús nó caillteanas.

Costais iasachtaíochta

Déantar costais iasachtaíochta i leith tógáil sócmhainní seasta inláimhsithe atá inchurtha go díreach a chaipitliú mar chuid de chostas na sócmhainní sin. Cuirtear tús le caipitliú nuair a thabhaítear costais airgeadais agus caiteachais don tsócmhainn agus nuair atá gníomhaíochtaí atá riachtanach chun an tsócmhainn a fháil réidh lena húsáid ar siúl. Cuirtear deireadh le caipitliú i gcás ina bhfuil na gníomhaíochtaí go léir is gá chun an tsócmhainn atá réidh le húsáid a fháil críochnaithe go substaintiúil.

Dreidireacht

Déantar dreidireacht chaipitiúil, a fheabhsaíonn rochtain nó bonneagar an Chalafoirt, a chaipitliú mar chuid den tsócmhainn sheasta ghaolmhar agus déantar é a dhímheas thar a shaolré ionchais measta.

Réadmhaoin infheistíochta

Tomhaiseann an Comhlacht maoin infheistíochta ag a gcostas ar aitheantas tosaigh. Tá an costas as maoin infheistíochta cheannaithe déanta suas dá praghas ceannaigh agus d’aon chostas atá inchurtha díreach ina leith ar nós táillí gairmiúla as seirbhísí dlí, cánacha um aistriú maoine agus costais idirbhirt eile. Cláraítear costais arna bhfulaingt agus staidéir mhargaidh á ndéanamh sula gceannaítear maoin de réir mar a fhulaingítear iad.

Déantar réadmhaoin infheistíochta ar féidir a luach cóir a thomhas go hiontaofa gan chostas nó iarracht mhíchuí a thomhas ag luach cóir ar gach dáta tuairiscithe agus aithnítear athruithe ar luach cóir i mbrabús nó i gcaillteanas.

D’fhostaigh an Comhlacht speisialtóirí luachála neamhspleácha chun luach cóir na réadmhaoine infheistíochta amhail an 31 Nollaig 2022 a chinneadh. Mínítear tuilleadh i nóta 12 ar na príomhbhoinn tuisceana a úsáideadh chun luach cóir na maoine infheistíochta a chinneadh.

Cé gur gnách go n-éileofaí dímheas córasach bliantúil ar shócmhainní seasta de réir Acht na gCuideachtaí, creideann na Stiúrthóirí go bhfuil gá leis an mbeartas maidir le gan dímheas a sholáthar chun go dtabharfadh na ráitis airgeadais dearcadh fíor agus cóir, ós rud é gurb é luach reatha na maoine infheistíochta, agus athruithe ar a luach, atá ríthábhachtach in ionad dímheas bliantúil córasach a ríomh. Níl i ndímheas ach ceann amháin de na fachtóirí éagsúla atá léirithe sa luacháil bhliantúil, agus ní féidir an méid, a d’fhéadfadh go gcuirfí san áireamh é murach sin, a aithint nó a chainníochtú as féin.

Sócmhainní doláimhsithe

Iompraítear bonneagar ríomhaire ar chostas lúide caillteanais amúchta carntha agus caillteanais bearnúcháin carntha. Déantar bogearraí a amúchadh thar a saolré úsáideach mheasta, mar atá 10 mbliana, ar bhonn líne dírí. Ní mheastar go bhfuil luach iarmharach ag bogearraí. Áit a dtugann fachtóirí, ar nós dul chun cinn teicneolaíoch nó athruithe ar phraghsanna margaidh, le fios go bhfuil athrú tagtha ar shaolré úsáideach bogearraí, déantar an tsaolré úsáideach a athrú ar bhonn ionchasach chun na cúinsí nua a léiriú. Déantar sócmhainní seasta doláimhsithe a athbhreithniú le haghaidh bearnúcháin má thugtar le fios go bhféadfadh go mbeadh bearnúchán ag baint leis an tsócmhainn sheasta doláimhsithe.

Lagú sócmhainní neamhairgeadais

Ag gach dáta Clár Comhardaithe déantar sócmhainní neamhairgeadais nach bhfuil tugtha anonn ag luach cóir a mheas chun a chinneadh an bhfuil comhartha ann go bhféadfadh lagú a bheith ar an tsócmhainn (nó ar an aonad giniúna airgid). Má tá a leithéid de chomhartha ann meastar luach inaisghabhála na sócmhainne (nó aonad giniúna airgid na sócmhainne).

Is é luach inaisghabhála na sócmhainne (nó aonad giniúna airgid na sócmhainne) ná luach cóir na sócmhainne lúide costais agus luach úsáide na sócmhainne, cibé acu is airde. Is é an luach úsáide ná luach reatha na sreafaí airgid don todhchaí a meastar go gcinnfidh siad ó úsáid leanúnach na sócmhainne (nó an t-aonad giniúna airgid) agus óna diúscairt sa deireadh. Agus luach úsáide á thomhas déantar sreabha airgid réamhchánach agus úis a lascainiú trí úsáid a bhaint as ráta lascaine réamhchánach a léiríonn an ráta margaidh reatha saor ó riosca agus na rioscaí a bhaineann go sonrach leis an tsócmhainn nach bhfuil na meastacháin sreabhadh airgid amach anseo coigeartaithe ina leith.

Má mheastar go bhfuil méid in-aisghabhála na sócmhainne (nó aonad ginte airgid na sócmhainní) níos ísle ná an tsuim ghlanluacha, laghdaítear an tsuim ghlanluacha go dtí an tsuim in-aisghabhála. Aithnítear caillteanas bearnaithe sa chuntas Brabúis agus Caillteanais ach amháin má dhéantar an tsócmhainn a athluacháil nuair a aithnítear an tsuim in Ioncam Cuimsitheach Eile go dtí méid aon athluachála a aithníodh roimhe seo. Ina dhiaidh sin aithnítear aon bharrachas i mbrabús nó caillteanas.

Má bhíonn aisiompú i gceist le caillteanas bearnúcháin ag tráth níos déanaí, méadaítear glanluach na sócmhainne (nó aonad giniúna airgid na sócmhainne) chuig meastachán athbhreithnithe a méid inaisghabhála, ach ní dhéantar amhlaidh ach amháin sa mhéid nach sáraíonn an glanluach athbhreithnithe an glanluach a dhéanfaí a shocrú (glan ó dhímheas) mura n-aithneofaí aon chaillteanas bearnúcháin i dtréimhsí roimhe sin. Aithnítear aisiompú maidir le caillteanas bearnúcháin sa chuntas Brabúis agus Caillteanais, ach amháin má thugtar ar aghaidh an tsócmhainn ag méid athluacháilte.

Airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim

Áirítear le hairgead tirim agus coibhéisí airgid thirim airgead ar láimh, taiscí a choinnítear ag glaonna le bainc, agus infheistíochtaí ardleachta gearrthéarmacha eile a bhfuil aibíochtaí tráth bunaidh de thrí mhí nó níos lú acu. Maidir le taiscí bainc a bhfuil dátaí aibíochta tosaigh acu de níos mó ná trí mhí ní airgead ná coibhéisí airgid iad agus cuirtear i láthair iad mar infheistíochtaí sócmhainne reatha.

Fardail

Sonraítear fardail ag costas. Is míreanna intomhalta iad fardail agus aithnítear mar speansas iad sa tréimhse ina n-úsáidtear iad.

Áirítear leis an gcostas an costas ceannaigh, agus áit is cuí, dleachtanna ar allmhairí agus costais iompair.

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe, déantar fardail a mheas le haghaidh lagaithe. Má tá lagú ar mhír fhardail, laghdaítear an fardal sainaitheanta go dtí a mhéid inghnóthaithe agus aithnítear muirear lagaithe sa chuntas Brabúis agus Caillteanais. Sa chás go n-aithnítear aisiompú an bhearnaithe déantar an muirear bearnaithe a fhreaschur, suas go dtí an bunchaillteanas bearnaithe, agus aithnítear é mar chreidmheas sa chuntas Brabúis agus Caillteanais.

Airgeadraí eachtracha

(i) Airgeadra feidhmiúil agus tuairiscithe

Is é an euro airgeadra feidhmiúil agus léirithe an Comhlacht, ainmnithe ag an tsiombail “€” agus mura sonraítear a mhalairt, tá na ráitis airgeadais curtha i láthair ina mílte (‘000).

(ii) Idirbhearta agus iarmhéideanna

Aistrítear idirbhearta in airgeadra eachtrach go dtí an t-airgeadra feidhmiúil agus úsáid á baint as rátaí malairte ar an láthair ar dhátaí na n-idirbheart.

Ag deireadh gach tréimhse aistrítear míreanna airgid airgeadra go Euro agus an ráta reatha á úsáid. Aistrítear míreanna neamhairgid arna dtomhas ag costas stairiúil agus úsáid á baint as an ráta malairte ar dháta an idirbhirt agus déantar míreanna neamhairgid arna dtomhas ag luach cóir a thomhas agus úsáid á baint as an ráta malairte a bhí i bhfeidhm nuair a socraíodh an luach cóir.

Aithnítear sa Chuntas Brabúis agus Caillteanais gnóthachain agus caillteanais malairte eachtraí ag eascairt ó shocrú idirbheart agus ón aistriú ag rátaí malairte dheireadh na tréimhse le haghaidh sócmhainní agus dliteanas airgeadais ainmnithe in airgeadraí eachtracha.

Cuirtear gnóthachain agus caillteanais airgeadra eachtraigh a bhaineann le hiasachtaí chomh maith le hairgead agus coibhéisí airgid i láthair sa chuntas Brabúis agus Caillteanais in ‘ús iníoctha/infhaighte’. Cuirtear gach gnóthachan agus caillteanas airgeadra eachtraigh eile i láthair sa chuntas Brabúis agus Caillteanais i ‘speansais riaracháin’.

Sochair fostaithe

Soláthraíonn an Comhlacht raon sochar d’fhostaithe, lena n-áirítear sochair fostaithe gearrthéarmacha ar nós socruithe saoire le pá agus sochair iarfhostaíochta amhail pleananna pinsin sochair shainithe agus ranníocaíochtaí sainithe.

(i) Sochair ghearrthéarmacha

Déantar sochair ghearrthéarmacha, lena n-áirítear pá agus tuarastail, pá saoire agus sochair neamhairgeadais eile dá shamhail a aithint mar chostas sa tréimhse ina mbaintear leas as an tseirbhís.

Feidhmíonn an Comhlacht plean bónais bliantúil d’fhostaithe áirithe. Aithnítear speansas sa chuntas Brabúis agus Caillteanais nuair a bhíonn oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe faoi láthair ar an Chomhlacht íocaíochtaí a dhéanamh faoin bplean mar thoradh ar imeachtaí san am a chuaigh thart agus gur féidir meastachán iontaofa a dhéanamh ar an oibleagáid.

(ii) Sochair iarfhostaíochta

Plean ranníocaíochtaí sainithe

Feidhmíonn an Comhlacht plean ranníocaíochta sainithe dá fostaithe. Is plean pinsin é plean ranníocaíochta sainithe faoina n-íocann an Comhlacht ranníocaíochtaí seasta isteach in aonán ar leith. Nuair a bhíonn na ranníocaíochtaí íoctha níl aon oibleagáidí íocaíochta eile ar an Chomhlacht. Aithnítear na ranníocaíochtaí mar speansas nuair atá siad dlite. Taispeántar méideanna nár íocadh sna fabhruithe ar an gClár Comhardaithe. Coinnítear sócmhainní an phlean ar leithligh ón Chomhlacht i gcistí a riartar go neamhspleách.

Plean pinsin le sochair sainithe

Feidhmíonn an Comhlacht pleananna sochair shainithe d’fhostaithe áirithe. Sainmhíníonn plean sochair shainithe an sochar pinsin a gheobhaidh an fostaí ar scor, de ghnáth ag brath ar roinnt fachtóirí lena n-áirítear aois, fad seirbhíse, agus luach saothair. Is é atá i bplean sochair sainithe ná plean pinsin nach plean ranníocaíochta sainithe é. Is é an dliteanas a aithnítear sa Chlár Comhardaithe i dtaobh an phlean sochair sainithe ná luach reatha an oibleagáid sochair sainithe ag deireadh an dáta tuairiscithe lúide luach cóir shócmhainní an phlean ar an dáta tuairiscithe.

Déantar an oibleagáid sochair sainithe a ríomh agus úsáid á baint as modh na n-aonad réamh-mheasta creidmheasa. Fostaíonn an Comhlacht achtúirí neamhspleácha go bliantúil chun an dualgas a ríomh. Cinntear an luach láithreach trí lascainiú a dhéanamh ar íocaíochtaí measta na todhchaí ag baint úsáide as torthaí an mhargaidh ar bhannaí corparáideacha ardchaighdeáin atá ainmnithe in Euro agus a bhfuil téarmaí acu atá gar do thréimhse mheasta na n-íocaíochtaí amach anseo.

Déantar luach cóir shócmhainní an phlean a thomhas de réir ordlathas luacha chóir FRS 102 agus de réir bheartas an Comhlacht do shócmhainní atá á gcoinneáil mar an gcéanna. Maidir leis an gcuid is mó de shócmhainní plean is ionann é sin agus an praghas luaite i margadh gníomhach. Áit nach bhfuil praghsanna luaite ar fáil baintear úsáid as teicnící cuí um luacháil chun an luach cóir a mheas.

Tá costas an phlean sochair sainithe, atá aitheanta i mbrabús nó caillteanas mar chostais fostaí, ach amháin áit a bhfuil sé cuimsithe i gcostas sócmhainne, déanta suas mar seo a leanas:

1. an méadú ar dhliteanas sochair phinsin ag eascairt ó sheirbhís an fhostaí le linn na tréimhse; agus
2. an costas as tabhairt isteach an phlean, athruithe ar shochair, ciorrúcháin agus socraíochtaí.

Déantar an glanchostas úis a ríomh agus an ráta lascaine á chur i bhfeidhm ar ghlanmhéid an oibleagáid sochair sainithe agus luach cóir shócmhainní plean. Aithnítear an costas seo i mbrabús nó i gcaillteanas laistigh de ‘Ghlanchostas Úis’.

Maidir le gnóthachain agus caillteanais achtúireacha ag eascairt ó choigeartuithe agus athruithe taithí ar bhoinn tuisceana achtúireacha cuirtear de mhuirear nó chun sochar Ioncaim Chuimsithigh Eile iad. Cuirtear na méideanna sin i dteannta leis an toradh ar shócmhainní plean, lúide méideanna curtha san áireamh i nglanús, i láthair mar ‘atomhas ar ghlandliteanas sochair sainithe’ in Ioncam Cuimsitheach Eile.

Cánachas

Cuimsítear sa chostas cánachais le haghaidh na tréimhse an cháin reatha agus an cháin iarchurtha arna n-aithint sa tréimhse tuairiscithe. Aithnítear cáin sa chuntas Brabúis agus Caillteanais, ach amháin sa mhéid go mbaineann sé le míreanna atá aitheanta in Ioncam Cuimsitheach Eile nó go díreach i gcothromas. Sa chás seo, aithnítear cáin freisin in Ioncam Cuimsitheach Eile nó go díreach i gcothromas faoi seach.

Ní dhéantar sócmhainní agus dliteanais chánachas reatha nó iarchurtha a lascainiú.

(i) Cáin reatha

Is ionann an cháin reatha agus an méid cánach ioncaim is iníoctha ar an mbrabús inchánach don bhliain nó do bhlianta roimhe sin. Déantar an cháin a thomhas ar bhonn rátaí cánach agus dlíthe cánach atá achtaithe nó achtaithe go substaintiúil faoi dheireadh na tréimhse. Déanann an bhainistíocht meastóireacht go tréimhsiúil ar na staideanna a ghlactar i dtuairisceáin chánach maidir le cásanna ina bhfuil rialachán cánach infheidhmithe faoi réir léirmhínithe. Bunaítear leis forálacha nuair is iomchuí ar bhonn na méideanna a mheastar a bheidh le híoc leis na húdaráis chánach.

(ii) Cáin iarchurtha

Eascraíonn cáin iarchurtha as difríochtaí uainiúcháin ar difríochtaí iad idir brabúis inchánach agus Ioncam Cuimsitheach iomlán mar a shonraítear sna ráitis airgeadais. Eascraíonn na difríochtaí uainiúcháin sin ó chuimsiú ioncaim agus costas sna measúnachtaí cánach i dtréimhsí seachas na cinn ina n-aithnítear iad sna ráitis airgeadais.

Aithnítear cáin iarchurtha ar na difríochtaí uainiúcháin go léir ag an dáta tuairiscithe faoi réir eisceachtaí áirithe. Ní aithnítear caillteanais chánach neamhfhaoisimh agus sócmhainní cánach iarchurtha eile ach amháin nuair is dócha go n-aisghabhfar iad in aghaidh aisiompú dliteanais chánach iarchurtha nó brabús inchánach eile amach anseo.

Déantar an cháin iarchurtha a thomhas de réir rátaí cánach agus dlíthe cánach atá achtaithe nó achtaithe go substaintiúil faoi dheireadh na tréimhse agus a mheastar a bheith infheidhme i leith aisiompú na difríochta uainiúcháin.

Míreanna eisceachtúla

Sainaithnítear míreanna eisceachtúla ar leithligh i gCuntas Brabúis agus Caillteanais an Comhlacht. Is éard is míreanna eisceachtúla ann ná na nithe sin inár mbreithiúnas ar gá iad a nochtadh ar leithligh de bhua a méid, a nádúr nó a minicíochta. Creideann an Comhlacht go soláthraíonn an cur i láthair seo anailís bhreise mar go leagtar béim ar mhíreanna eisceachtúla. I measc na míreanna sin tá gnóthachain ar dhiúscairt sócmhainní agus costais as athstruchtúrú gnó sa mhéid is go bhfuil siad suntasach.

Chuige sin úsáidtear fachtóirí cáilíochtúla agus cainníochtúla chun ‘míreanna eisceachtúla’ a shocrú de réir mar a shainíonn muid féin iad. Úsáideann an Comhlacht breithiúnas agus measúnú á dhéanamh ar na míreanna áirithe, a nochtar i gCuntas Brabúis agus Caillteanais an Comhlacht agus nótaí gaolmhara mar mhíreanna eisceachtúla de bhua a méide, a gcineál agus a dteagmhas.

Athaicmiú

Rinneadh méideanna ábhartha áirithe ón mbliain roimhe a athaicmiú chun iad a ailíniú le cur i láthair na míreanna sin sa tréimhse reatha.

Ionstraimí airgeadais

Tá sé roghnaithe ag an Comhlacht Alt 11 agus 12 de FRS 102 a ghlacadh maidir le hionstraimí airgeadais.

(i) Sócmhainní airgeadais

Aithnítear sócmhainní bunúsacha airgeadais, lena n-áirítear trádáil agus infháltais eile, airgead tirim agus iarmhéideanna bainc agus éarlaisí gearrthéarmacha, aithnítear iad ó thús ar phraghas an idirbhirt, ach amháin más idirbheart maoiniúcháin é an socrú, i gcás go dtomhaistear an t-idirbheart ar luach reatha na bhfáltas amach anseo agus lascainiú déanta air ar ráta ús margaidh.

Déantar a leithéid de shócmhainní a thabhairt ar aghaidh ina dhiaidh sin ar chostas amúchta, agus modh an úis ghlain á úsáid.

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe déantar sócmhainní airgeadais a thomhaistear ag costas amúchta a mheas le haghaidh fianaise oibiachtúil ar bhearnú. Má tá sócmhainn lagaithe is é an caillteanas bearnaithe an difríocht idir an tsuim ghlanluacha agus luach láithreach na sreabha airgid measta a lascainítear ag glanráta úis éifeachtúil bunaidh na sócmhainne. Aithnítear an caillteanas lagaithe i mbrabús nó caillteanas.

Más amhlaidh, i mbliain airgeadais ina dhiaidh sin, go laghdaítear méid chaillteanas lagaithe agus gur féidir ceangal oibiachtúil a dhéanamh idir an laghdú agus imeacht a tharla tar éis gur aithníodh an lagú cealaítear an caillteanas lagaithe a aithníodh roimhe sin. Bíonn an oiread freaschuir i gceist nach sáraíonn an tsuim ghlanluacha reatha an méid a bheadh sa tsuim ghlanluacha mura mbeadh an bearnú aitheanta roimhe seo. Aithnítear an freaschur lagaithe mar bhrabús nó mar chaillteanas.

Déantar sócmhainní airgeadais a dhí-aithint (a) nuair a théann na cearta conarthacha ar shreafaí airgid ón tsócmhainn in éag nó nuair a shocraítear iad, nó (b) nuair a aistrítear go substaintiúil rioscaí agus luaíochtaí uile úinéireachta na sócmhainne airgeadais chuig páirtí eile nó (c) nuair a dhéantar rialú ar aistríodh an tsócmhainn airgeadais chuig páirtí eile a bhfuil an cumas praiticiúil aige an tsócmhainn airgeadais a dhíol go haontaobhach le tríú páirtí neamhghaolmhar gan srianta breise a fhorchur.

(ii) Dliteanais airgeadais

Aithnítear bundliteanais airgeadais, lena n-áirítear nithe trádála agus nithe iníoctha eile agus iasachtaí bainc ar dtús ag praghas an idirbhirt, mura rud é gur idirbheart maoinithe atá sa socrú, i gcás ina ndéantar an ionstraim fiachais a thomhas ag luach láithreach na n-íocaíochtaí todhchaíochta arna lascainiú ag ráta úis an mhargaidh le haghaidh ionstraim fiachais dá samhail.

Déantar na dliteanais sin a thabhairt ar aghaidh ina dhiaidh sin ar chostas amúchta, agus modh an ráta úis ghlain á úsáid.

Aithnítear táillí a íoctar ar bhunú saoráidí iasachtaí mar chostais idirbhirt na hiasachta sa mhéid is gur dócha go mbeidh cuid den tsaoráid nó í go léir tarraingthe anuas. Sa chás seo, tá an táille iarchurtha go dtí go dtarlóidh an tarraingt anuas. Déantar costais agus táillí beartaíochta a amúchadh thar shaolré na hiasachta.

Is ionann nithe iníoctha trádála agus oibleagáidí chun íoc as earraí nó seirbhísí a fuarthas i ngnáthchúrsa gnó ó sholáthróirí. Aicmítear cuntais iníoctha mar dhliteanais reatha má tá an íocaíocht dlite taobh istigh de bhliain amháin nó níos lú. Mura bhfuil, léirítear iad mar dhliteanais neamhreatha. Aithnítear méideanna iníoctha trádála ar dtús ar phraghas idirbhirt agus tomhaistear iad ina dhiaidh sin ar chostas amúchta trí mhodh an úis ghlain.

Déantar dliteanais airgeadais a dhí-aithint nuair a chuirtear deireadh leis an dliteanas, is é sin, nuair a dhíscaoiltear an oibleagáid chonarthach, nuair a chuirtear ar ceal í nó nuair a théann sí in éag.

(iii) Díorthaigh

Ní ionstraimí airgeadais bunúsacha iad díorthaigh, agus malairtí ráta úis agus réamhchonarthaí i malairt eachtrach san áireamh.

Aithnítear díorthaigh ar dtús ag luach cóir ar an dáta a dtéitear isteach i gconradh díorthaigh agus ina dhiaidh sin déantar iad a atomhas ag a luach cóir. Aithnítear athruithe ar luach cóir na ndíorthach i mbrabús nó i gcaillteanas laistigh de ghlanchostas úis. Ní chuireann an Comhlacht cuntasaíocht fálaithe i bhfeidhm faoi láthair maidir le díorthaigh ráta úis nó díorthach malairte eachtraí.

(iv) Fritháireamh

Déantar sócmhainní agus dliteanais airgeadais a fhritháireamh agus cuirtear na glanmhéideanna i láthair sna ráitis airgeadais nuair a bhíonn ceart infheidhmithe ann na méideanna aitheanta a fhritháireamh agus nuair a bhíonn sé ar intinn socrú ar bhonn glan nó an tsócmhainn a réadú agus socrú faoi dhliteanas ag an am céanna.

Forálacha agus teagmhais

Is ionann soláthairtí agus dliteanais a bhfuil uainiú nó méid éiginnte acu.

Aithnítear forálacha nuair a bhíonn oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe láithreach ag an Chomhlacht mar thoradh ar imeachtaí san am atá thart, gur dócha go mbeidh gá le haistriú sochair eacnamaíocha chun an oibleagáid a shocrú agus is féidir méid na hoibleagáide a mheas go hiontaofa.

Déantar soláthairtí a thomhas ag luach láithreach an mheastacháin is fearr ar an méid is gá chun an oibleagáid a réiteach trí úsáid a bhaint as ráta réamhchánach a léiríonn measúnuithe margaidh reatha ar amluach airgid agus na rioscaí a bhaineann go sonrach leis an dliteanas. Déantar forálacha a athbhreithniú ag deireadh gach bliana airgeadais agus a choigeartú chun an meastachán reatha is fearr ar an méid is gá chun an oibleagáid a réiteach a léiriú. Aithnítear leachtú na lascaine mar chostas airgeadais i mbrabús nó caillteanas, agus é curtha i láthair mar chuid de ‘ús iníoctha agus muirir chosúla’ sa bhliain airgeadais ina dtagann sé chun cinn.

Nuair atá roinnt oibleagáidí comhchosúla ann, cinntear an dóchúlacht go mbeidh gá le heis-sreabhadh mar shocrú, cinntear é trí aicme na n-oibleagáidí a bhreithniú ina hiomláine.

Ní aithnítear dliteanais theagmhasacha, a eascraíonn mar thoradh ar imeachtaí san am a chuaigh thart, mar dhliteanas toisc nach dócha go mbeidh ar an comhlacht sochair eacnamaíocha a aistriú mar shocrú ar an oibleagáid nó nach féidir an méid a thomhas go hiontaofa ag deireadh an bliain airgeadais. Ní aithnítear oibleagáidí féideartha ach éiginnte mar dhliteanais ach is dliteanais theagmhasacha iad. Nochtar dliteanais theagmhasacha sna ráitis airgeadais ach amháin mura dócha in aon chor go dtarlóidh eis-sreabhadh acmhainní.

Ní aithnítear sócmhainní teagmhasacha. Nochtar sócmhainní teagmhasacha sna ráitis airgeadais nuair is dócha go dtarlóidh insreabhadh tairbhí eacnamaíocha.

Dáiltí ar shealbhóirí cothromais

Aithnítear díbhinní agus dáiltí eile chuig scairshealbhóirí an Comhlacht mar dhliteanas sna ráitis airgeadais sa tréimhse ina gceadaíonn scairshealbhóirí an Comhlacht na díbhinní agus na dáileacháin eile. Aithnítear na méideanna sin sa ráiteas mar athruithe ar chothromas. Aithnítear díbhinní eatramhacha nuair a íoctar iad.

Scairchaipiteal

Rangaítear gnáthscaireanna mar chothromas agus aithnítear iad ag na fáltais a fhaightear. Taispeántar costais incriminteacha atá inchurtha go díreach i leith eisiúint gnáthscaireanna nó roghanna nua i gcothromas mar asbhaint, glan ó cháin, ó na fáltais.

Cuntais Tuála

Is ionann ioncam tuála agus ioncam díreach a ghearrtar bunaithe ar úsáid. Áirítear le costais tuála ábhair dhíreacha, saothar díreach agus sciar cuí de na forchostais ábhartha, arna gcionroinnt ar an mbonn seo a leanas:

Cuntais phíolótaíochta

Is ionann ioncam píolótaíochta agus ioncam díreach a ghearrtar bunaithe ar úsáid. Cuimsíonn costais phíolótacha ábhair dhíreach, saothar díreach agus cion cuí de na forchostais ábhartha leithdháilte ar an mbonn seo a leanas: